«SEZUAL» Мүгедектердің Қоғамдық Бірлестігі қазақстандық әзірлеушілер командасы зағип балаларды сауаттылыққа және оқуға үйрету үшін бірегей Брайль оқулық аппаратын жасады. Ұйымның негізін қалаушылардың бірі Нұрбек Еңсебаев инновациялық аппарат және оның жұмыс принциптері туралы.
Әзірлеушілердің айтуынша, бұл технология шет тілдерін дамытуға ықпал етеді, соның арқасында жұмысқа орналасуда тең мүмкіндіктер пайда болады.

Бастапқыда біз бұл аппаратты балаларға арнап жасадық, алайда ересек Зағиптар мен нашар көретіндер де Брайль оқулығымен сауаттылыққа үйрене алады.  Зағип ересектер үшін бұл шешім балама емес, өйткені арнайы мектептер студенттерді белгілі бір жасқа дейін қабылдайды.

2018 жылдың мамыр айында бізге Нұр-сұлтан қаласы әкімдігінің «№10 мектеп-гимназиясы» КММ әкімшілігі Зағип және нашар көретін балаларға тактильді санау мен оқуды үйренуді жеңілдететін құрылғы жасауды сұрады. Мектеп директорының айтуынша, көру қабілеті терең бұзылған оқушылар мектепке келгенде бірінші кезекте Брайльдің бедерлі-нүктелі қарпін игерудің қиындығына тап болады.

Бұл мұндай студенттерді оқытудың бүкіл процесін қиындатады, өйткені олар осы қаріпті игеруге уақыт бөлуге және белгіленген оқу бағдарламасынан өз пайдасына ауытқуға мәжбүр.

-Брайль электронды-тактильді өздігінен оқу құралының алғашқы прототипін менің досым, әріптесім және ғалым Ғалымжан Габдрешов әзірледі.

Аппараттарды өндіруге демеушілер бірден табылмады. Зағип балалар Брайль үйреткен Қазақстанның алғашқы ӨҢІРІ Батыс өңір-Атырау облысы болды.

2020 жылы демеушінің қолдауымен Қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде 45 Брайль оқулығы шығарылып, «Атырау облысы білім басқармасының Облыстық арнайы мектеп-интернаты»КММ-нің зағип балаларына берілді.

Қазір біз «Қазақ зағиптар қоғамы» қоғамдық бірлестігіне, Атырау облысы филиалына және «Атырау облысы мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының Ғабдол Сланов атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы»коммуналдық мемлекеттік мекемесіне тапсыру аппараттарын жасап жатырмыз.

— Бірінші көрсетілім Нұр-Сұлтандағы «№10 мектеп-гимназиясы» КММ өткізілді, онда бірінші сыныптан бастап төртінші сыныпқа дейінгі зағип балалар оқиды. Содан кейін аппараттар ҚР мамандандырылған кітапханаларының жас кітапханашыларының I республикалық слетінде және Алматы қаласы білім басқармасының «Н. Островский атындағы №4 Зағип және нашар көретін балаларға арналған арнайы мектеп-интернаты» КММ ОКЖ ММ таныстырылды.

Аппараттарға жоғары баға берді халықаралық комиссия Түркия мен Әзірбайжан халықаралық фестивалінде зағип балаларға арналған «ашамыз әлем және расширяем границы», өткен елордада КММ «№10 мектеп-гимназия».

Аппарат тек Қазақстанда ғана емес, шетелде де үлкен қызығушылық тудырды, себебі Брайль қарпін оқыту – оқушының сыныпта тікелей қатысуын талап ететін еңбекті көп қажет ететін процесс.

Сондай-ақ, әлемдегі зағип адамдардың көпшілігінде әртүрлі себептермен білім беру орталықтарына бару мүмкіндігі жоқ.

Мысалы, Олар тифлоцентрлер жоқ елді мекендерде тұрады немесе тұрақты негізде көретін алып жүрушісі жоқ.

— Біздің құрылғымыздың міндеті-баланы ұқыпты, саусақ ұшымен үйрету, безеулерді әріптерге, сандарға және арифметикалық белгілерге айналдыру арқылы тану. Құрылғының дауыстық көмекшісі балаға белсенді көмектеседі, бұл оған өздігінен және кез-келген уақытта жаттығуға мүмкіндік береді.

«Атырау облысы білім басқармасының Облыстық арнайы мектеп-интернаты» КММ басшысы Ләззат Жайшылыққызы атап өткендей, осы технологияның арқасында оқушылар сабақтың өткен материалдарын өз бетінше қайталай алады, аппарат Брайль қатарының жүйесін өз бетінше бекітуге көмектеседі және мұғалімнің уақытын үнемдейді.

— Саусақтармен оқуды игеру-бұл бір саусаққа да ұзақ жаттығуды қажет ететін өте ресурстарды қажет ететін процесс. Сонымен қатар, Брайль жаттығулары тек мектептерде өткізіледі және тек соқыр немесе ерте соқырлар үшін қол жетімді. Ересектерге арналған жаттығулар жоқ, ал адамдардың көпшілігі ересектерде көру қабілетін жоғалтады.

Зағип жандардың 90% — ы лифтте еденді анықтау үшін, медициналық, білім беру мекемелерінде, банктерде және ХҚКО-ларда ұсынылатын қызметтердің толық кешенін алу мүмкіндігіне ие болу үшін Брайль қарпін ең төменгі тұрмыстық деңгейде меңгергісі келеді.

Жалпы, арнайы мектептерде балалардағы Брайль шрифтін оқыту процесі бірнеше жылға созылады, ал біздің технология оқу уақытын бірнеше айға дейін қысқартты.

— Команда прототиптер жасауға 75 мың доллар жұмсады: әрбір прототипке 25 мың доллардан. Бұл қаражатты біз достарымыздың қолдауының арқасында жинай алдық.

Әрі қарай, зауытта электронды-тактильді аппаратты өндіру үшін үш штамптау матрицасы қажет, олардың әрқайсысының құны шамамен 10 мың долларды құрайды. Бір матрица 100 мың дананы шығару үшін жеткілікті.

Құрылғының құрамдас бөліктері Гуанчжоудағы зауыттарда жасалады, ал біз Қазақстанда құрастыру мен бағдарламалауды жүзеге асырамыз.

Зағип балалар тренажерларды тегін алады, өйткені өндіріс шығындарын сметаның әр элементін мұқият тексеретін әлеуметтік инвесторлар төлейді.
Жалпы, зағип жандарға арналған құрылғылардың жоғары өзіндік құнын ескере отырып, дамыған елдерде мұндай жобаларды мемлекет қаржыландырады.

Біздің мақсатымыз-Брайль оқулықтарын сатып алудың мемлекеттік жүйесі арқылы Қазақстанның Зағип және нашар көретін балаларына арналған мектеп-интернаттарға, сондай-ақ зағип ересек азаматтарға мамандандырылған кітапханалар арқылы ұсыну.

Алғашқы прототиптерді әзірлеу кезінде біз Қытай ұйымдарының өкілдерінен Брайль оқулығының нұсқасын қытай тілінде шығаруға бола ма деген сұрақ алдық. Жыл бойы біз шешім әзірлеп, соңында зағип тестілеушілермен қытай тіліндегі Брайль жүйесін көрсеттік.

Негізгі қиындық иероглифтерді Брайльдің 64 мүмкін нұсқасына қою қажеттілігі болды. Қытай жұртшылығының шешімін ішінара көрсеткеннен кейін бірлескен іске асыру туралы келісімге қол жеткізілді. Брайльде қытай тілінің әлемдегі алғашқы сыныптарын ашу жоспарлануда, бұл Қытайдан зағип балаларға келіп, оқудан өтуге мүмкіндік береді. Жоғары қызығушылық қазіргі уақытта Қытайда шамамен 10 миллион зағип адамның бар екендігіне байланысты және жыл сайын олардың саны артып келеді.

Сондай-ақ, біз БАӘ мұғалімдерінен Брайль оқулығын араб тілінде Құранды оқуға бейімдеуге бола ма деген сұрақ алдық.

Азиялық тілдерден басқа, бізге аппаратты француз, неміс және испан сияқты бірқатар еуропалық тілдерге бейімдеу туралы сұраныстар түсті.

Қазіргі уақытта біз осы аппараттармен Еуропа мен АҚШ-тағы бейіндік мектептерді қамтамасыз ету туралы келісеміз.